درباره چاپ بیشتر بدانیم

واژ‌هٔ چاپ و صورت قدیمی‌تر آن «چهاپ» را برگرفته از واژ‌هٔ مغولی چاو دانسته‌اند که به معنای «فشردن سطحی بر سطح دیگر» است. چاپ در لغت به‌معنای نقش، اثر، مُهر و نشان آمده است و در متون مختلف کلمات طبع، باسمه، و تافت به‌عنوان مترادف آن به‌کار رفته است. چاپ در اصطلاح، به عمل، فن، و صنعت تکثیر صورت و نقش‌های دوبعدی مانند حروف، ارقام، خط‌ها، تصویرها، وبه‌وسیلهٔ انداختن اثر این نقش‌ها بر کاغذ، پارچه، یا مواد دیگر، به‌ویژه چـاپ مواد خواندنی، با تصویر یا بدون تصویر بر روی کاغذ گفته می‌شود. در تعریفی دیگر، چاپ مجموع عملیاتی است که متن خام را به اثر درخور انتشار مانند کتاب، مجله، روزنامه، و جز آن تبدیل کند. چاپ بر روی کاغذ شناخته شده‌ترین کار چاپی است.امروزه با پیشرفت تکنیک‌های چاپ این عمل روی مواد سلولزی، نایلونی، پارچه ای، چرمی، مواد شیمیای، فلزی، شیشه‌ای با اشکال صاف یا ناهموار، مقعر یا محدب و … صورت می‌گیرد. چاپخانه نیز در لغت به‌معنای محل چاپ کردن و در متون مختلف کلمات مطبعه، دارالطباعه، و باسمه‌خانه به‌عنوان مترادف آن به‌کار رفته است. چاپخانه مؤسسه یا کارگاهی است که از عهد‌هٔ انجام کارهای چاپی بر روی کاغذ و سایر اشیا از طریق انواع چاپ برآید و به تعبیری دیگر، محلی است که چاپ کتاب، نشریات، و مانند آن در آنجا انجام می‌گیرد. امروزه، چاپ به عنوان یک فرآیند انبوه صنعتی در نظر گرفته می شود که بخش اساسی صنعت نشر و بخش مهمی از فعالیت‌های اداری و حکومتی زا شامل می‌شود.

  1. تاریخچه چاپ

اختراع فن چاپ درحقیقت به قرن­ها پیش از گوتنبرگ، که نامش به­عنوان مخترع چاپ در تاریخ به ثبت رسیده است، برمی­گردد. آسوریان چند هزار سال قبل از میلاد بر خشت­هایی از گل ‌رس مهر می‌زدند.

استفاده حروف قابل انتقال نیز میان سال‌های ۱۰۵۱ و ۱۰۵۸ در چین آغاز شد. مخترع این حروف فردی به نام پی‌شنگ بود و حروف هم از گل ‌رس ساخته می‌شد. حروف دستی و حروف قلعی که پس از آنها به کارآمد، هیچ یک رواجی نیافت؛ برعکس حروف چوبی متداول شد. تا این‌که در سال ۱۴۴۰، گوتنبرگ ظاهراً بدون اطلاع از کار چینی‌ها، حروف قابل انتقال را اختراع کرد و برای هر یک از حروف الفبا یک حرف جداگانه به کار برد. حروف متحرک را چینی‌ها اختراع کردند؛ ولی گوتنبرگ که حرفه­اش زرگری بود، آلیاژ مناسب برای ریخته­گری حروف را از سرب و آنتی موآن به دست آورد و سپس نسبت هر یک از این دو فلز را به­گونه­ای انتخاب کرد که حروف بیش از حد سخت و نرم نباشند. وی برای مرکب چاپ هم فرمول مناسبی یافت و خلاصه با رفع موانع و حل مشکلات عمل چاپ را میسر و اجرایی کرد.

تقریباً بیست سال پس از نخستین تلاش­های گوتنبرگش در امر چاپ، این صنعت با استفاده از سطوح برجسته در ونیز، فلورانس، پاریس و لیون در حدی مختصر و محدود رواج یافت؛ اما دستگاه چاپ گوتنبرگ، به علت هزینه­های بسیار زیاد فقط برای ثروتمندان قابل دسترسی بود و به همین دلیل تا مدت­های طولانی استقبال چندانی از آن نشد. ۳۰۰ سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ، نمایشنامه‌نویسی آلمانی به نام آلوئیس زنه فلدر، چاپ سنگی یا لیتوگرافی را درسال ۱۷۹۶ میلادی اختراع کرد.

هر سنگی که متن یا تصویر با این روش روی آن نقش می­بست، برای چاپ حدود ۷۵۰ نسخه عملکرد مطلوب داشت و پس از آن نقش روی سنگ قابل چاپ نبود.اگر چه درباره شروع چاپ سنگی در ایران روایات متعددی وجود دارد، به­نظر می­رسد چاپ سنگی را برای نخستین­بار میرزا صالح شیرازی در تبریز راه­اندازی کرد. میرزا صالح که از سوی دولت ایران برای فراگیری هنرهای جدید به اروپا رفته بود، در بازگشت، یک دستگاه چاپ سنگی با خود به تبریز آورد که آن را در سال ۱۲۵۰ قمری راه انداخت.

چاپخانه سنگی طی مدت کوتاهی در تهران و بعد اصفهان و سپس سایر شهرهای ایران تأسیس شد و بیش از ۵۰ سال تنها روش چاپ در ایران بود و تا اواخر دوره قاجار ، هر چه در ایران چاپ می­شد، به روش چاپ سنگی بود. البته هشت سال قبل از ورود چاپ سنگی به ایران چاپ سربی نیز راه­اندازی شده بود؛ ولی به علت هزینه و زحمت زیاد آن، پس از ورود چاپ سنگی، کنار گذاشته شد و بعدها در اواخر دوره قاجار دوباره حروف سربی و استفاده از آن رایج شد.

طریقه چاپ سربی روش نسبتاً ساده­ای بود؛ کاغذ روی صفحه­ای متشکل از حروف برجسته سربی و آغشته به مرکب فشرده می­شد و بر اثر فشار، حروف بر صفحه کاغذ نقش می­بست. حروفچینی روزنامه نیز نخست به­صورت دستی انجام می­گرفت؛ ولی بعدها این کار با دستگاه­هایی که معمول­ترین آنها «لاینو تایپ» بود، صورت پذیرفت. دستگاه حروفچینی خودکاری لاینوتایپ در سال ۱۸۸۶ میلادی ساخته شد.  بدین ترتیب سرعت چاپ به­تدریج فزونی یافت. پیشرفت فناوری کم­کم باعث شد دستگاه حروفچینی سربی از دور خارج شود و جای خود را به دستگاه الکترونیکی بدهد.

  1. سیستم­های چـاپ

نکته­ایی که باید قبل از هر چیز به آن اشاره کنیم این است که برای چاپ افست حتماً باید از سیستم CMYK استفاده شود. چاپ افست مبتنی بر چاپ چهار رنگ است؛ اما می­توانیم کارهایی با یک رنگ تا حتی ۱۰ رنگ مختلف چاپ کنیم؛ که البته چاپ بیشتر از ۴ رنگ تخصص و اطلاعات خاص خودش را می­طلبد. ماشین­های چاپ افست یا تک­رنگ هستند یا دورنگ و یا چهاررنگ و البته دستگاه­هایی وجوددارند که چاپ بیش­تر از چهاررنگ را انجام می­دهند.

در ماشین­های چاپ افست برای هر رنگ یک ستون چاپ وجود دارد که متشکل از سیلندر بستن زینک و غلطک­های رنگ است. در دستگاه­های تک­رنگ هر رنگ به­طور مجزا چاپ می­شود و به­عنوان مثال یک کار چهاررنگ باید چهار بار از ماشین عبور کند و هر بار رنگ­ها تنظیم شوند؛ به همین دلیل در کارهای چهاررنگ بهتر از است از این نوع ماشین­ها استفاده نشود چون به تجربه ثابت شده است که در صورت چاپ چهاررنگ با دستگاه تک­رنگ نتیجه به هیچ وجه قبل قبول نخواهد بود.

ابعاد ماشین­های چـاپ

ماشین­های چاپ افست از ابعاد ۲۵×۳۵ تا ۱۰۰×۱۴۰ وجود دارند و به علت وجود دستگاه­های با ابعاد مختلف باید به­طور دقیق محاسبه شود که چاپ کار با کدام یک از این دستگاه­ها به صرفه­تر است چون در تیراژ های بالا استفاده از دستگاه مناسب از نظر اقتصادی تفاوت زیادی در کل هزینه ها ایجاد می کند.

مثلا کاری با ابعاد ۲۵×۳۵ و تیراژ ۱۰۰۰۰ را می­توانیم هم با دستگاه ۵۰ ×۷۰ و دو دور چاپ کنیم و هم با دستگاه ۱۰۰×۷۰ و یک دور . که چاپ با ۱۰۰×۷۰ به صرفه­تر است.

کوچک­ترین دستگاه چاپ که قدیمی­تر هم هست و در ضمن فقط نوع تک­رنگ آن وجود دارد ماشین نیم‌ورقی (۳۵×۲۵) است؛ که به­طور معمول برای کارهای با ابعاد کوچک و درنهایت دورنگ مثل سربرگ و تراکت قابل استفاده است. در این ماشین از کاغذ A4 هم می توانیم استفاده کنیم.

بعد از آن ماشین یک ورقی است که ابعاد ۳۵×۵۰ را چاپ می کند و به آن GTO می­گویند . دستگاه­های نسبتاً قدیمی­تر و اغلب تک­رنگ هستند؛ اما دستگاه­های GTO چهاررنگ هم وجود دارند که بسیار دقیق هستند و کیفیت چاپ خوبی دارند.

دستگاه بعدی دوورقی است که ابعاد ۵۰×۷۰ را چاپ می کند و پرکاربردترین دستگاه چاپ افست است. بعد از آن ماشین چهارونیم ورقی است که ابعاد ۷۰×۱۰۰ را چاپ می کند و به­طور معمول کارهاری تیراژ بالا یا بزرگ را با این دستگاه­ها چاپ می کنند .

درنهایت دستگاه­هایی هم هستند که چاپ ۱۴۰×۱۰۰ را انجام می­دهند که به­طور معمول برای چاپ­های خاص مثل نقشه و یا کارهایی با تیراژ خیلی زیاد با این ماشن چاپ می­شوند.

این دستگاه­هایی که اشاره شد دستگاه­های معمولی چاپ هستند و به ماشین­های مخصوص چاپ روزنامه که بسیار بزرگ و گران هستند اشاره نکردیم . توضیح اینکه دستگاه­های چاپ روزنامه اگرچه از نظر کلیت با ماشنین­های چاپ تفاوتی ندارند؛ اما امکاناتی دارند که بسیار اختصاصی و منحصر به فرد هستد؛ مثل تغذیه از رول یه جای شیت و انجام مراحل صحافی در داخل خود ماشین. ضمن این­که سرعت بالایی هم دارند طوری که به عنوان مثال ماشین موجود در چاپخانه افست که چندین روزنامه را چاپ می­کند (مثل همشهری. ایران. شرق و جوان ) که در مجموع با محاسبه تعداد صفحلات تیراژ چند میلیونی دارند . در کمتر از یک شبانه روز این تیراژ را چاپ می­کند.

به­طور معمول چاپ با دستگاه­های چهاررنگ کیفیت بهتری دارند و رنگ­ها بسیار نزدیک به رنگ­های مدنظر ما در می­آیند و اکثر طراحان علاقه به چاپ با ماشین چهاررنگ دارند .

وقتی یک کار چهاررنگ به لیتوگرافی می­دهیم درنهایت چهار زینک با ابعاد سطح چاپ به ما داده می­شود؛که در چاپخانه این چهار زینک به ترتیبی که مشخص است به دستگاه بسته می­شوند و چاپچی وظیفه تنظیم­کردن زینک‌ها را به­وسیله رجیسترهای روی زینک به عهده دارد. توضیح این­که رجیستر علامتی است که در کنار قسمتی که چاپ می­شود روی زینک­ها قرار دارد. علامت رجیستر که به‌طور معمول به شکل دایره­ای با دو خط عمود به هم در وسط آن است شامل هر چهار رنگ است و این­که چهار رنگ مورد نظر در این علامت هنگام چاپ روی هم بخورد نشان­دهنده این است که کار بدون اشکال چاپ خواهد شد. حتماً کارهای چاپ را دیده­اید که رنگ­ها روی هم نخورده­اند و لبه­های کار و یا روی سفیدی­ها مقدار ی از یک رنگ دیگر قرار دارد. دلیل این مشکل، عدم تنظیم درست رجستر است.

  1. استاندارد کاغذ

استاندارد بین­المللی ایزو ۲۱۶ یا (The international standard: ISO 216) :

استاندارد بین­المللی ابعاد کاغد یا ایزو ۲۱۶ بر پایه استاندارد DIN کشور آلمان قرار گرفته. (دلیل استفاده از استاندارد کشور آلمان در این مورد به سابقه و پیشرو بودن این کشور در صنایع چاپ و کاغذ مربوط بوده). ویژگی منحصر به فرد این سیستم مقیاس­پذیربودن آن است. بر این اساس در همه ابعاد کاغذ های استاندارد ایزو ، نسبت طول به عرض تقریباً برابر با ۱/۴۱۴۲ ( جذر عدد ۲( است. در این استاندارد سه خانواده کاغذ با ابعاد مشخص وجود دارند : گروه A ، گروه B و گروه C.

گروه A

در این گروه نسبت طول به عرض کاغذ عدد مطلق ۴۱۴۲/۱ هست. اندازه مساحت کاغذ A0 در این گروه ۸۴۱ × ۱۱۸۹ mm و تقریباً برابر با یک متر مربع (در واقع ۹۹۹۹۴۹ میلی متر مربع بوده که به یک متر مربع روند شده) هست . این اندازه به­عنوان استاندارد مبنا برای تعیین گرماژ یک ورق کاغذ استفاده می­شود.  در این گروه کاغذهای کوچک­تر با نصف­کردن طول کاغذ بزرگ­تر به دو قسمت به­دست می­آید. برای مثال قطع A1 با نصف­کردن طول کاغذ A0 به دو قسمت مساوی به دست می­آید. بنابراین قطع A1 مساوی خواهد بود با ۵۹۴ × ۸۴۱ ( البته عرض ۵۹۴/۵ بوده که روند شده ). همان­طور که می­بینید عرض کاغذ بزرگ­تر بعد از نصف­شدن طول کاغذ کوچکتر خواهد بود.

گروه B و C

اگر چه اندازه­های گروه A محدوده قابل قبولی از اندازه­ها را در اختیار ما قرار می­دهند با این حال نمی­توان گفت که لزوماً کافی هستند. به همین دلیل اندازه­هایی در دو گروه B و C علاوه­بر اندازه­های گروه A ایجاد شده­اند تا اندازه­های غیر متعارف و خاص هم پوشش داده شوند؛ البته اندازه­های گروه B و C هم از لحاظ هندسی مشابه اندازه­های گروه A به دست آمدند؛ بر این اساس اندازه­های گروه B به­نحوی ایجاد شدند که هر اندازه از این گروه میانگین هندسی دو اندازه از گروه A باشند؛ برای مثال قطع کاغذ B1 به­طور تقریبی مابین قطع کاغذ A0 و A1است؛ به این ترتیب از کاغذ A0 می­ توان قطع B1 و از قطع B1 هم می­توان کاغذ A1 را به دست آورد؛ اما اندازه گروه C ما بین اندازه­های گروه A و B قرار دارند. برای مثال قطع کاغذ C4کوچک­تر از B4 اما بزرگ­تر از A4 است. از اندازه­های گروه C برای ساخت پاکت­های مراسلاتی استفاده می­کنند.

Code Size (mm) Code Size (mm) Code Size (mm)
A0 ۸۴۱ × ۱۱۸۹ B0 ۱۰۰۰ × ۱۴۱۴ C0 ۹۱۷ × ۱۲۹۷
A1 ۵۹۴ × ۸۴۱ B1 ۷۰۷ × ۱۰۰۰ C1 ۶۴۸ × ۹۱۷
A2 ۴۲۰ × ۵۹۴ B2 ۵۰۰ × ۷۰۷ C2 ۴۵۸ × ۶۴۸
A3 ۲۹۷ × ۴۲۰ B3 ۳۵۳ × ۵۰۰ C3 ۳۲۴ × ۴۵۸
A4 ۲۱۰ × ۲۹۷ B4 ۲۵۰ × ۳۵۳ C4 ۲۲۹ × ۳۲۴
A5 ۱۴۸ × ۲۱۰ B5 ۱۷۶ × ۲۵۰ C5 ۱۶۲ × ۲۲۹
A6 ۱۰۵ × ۱۴۸ B6 ۱۲۵ × ۱۷۶ C6 ۱۱۴ × ۱۶۲
A7 ۷۴ × ۱۰۵ B7 ۸۸ × ۱۲۵ C7 ۸۱ × ۱۱۴
A8 ۵۲ × ۷۴ B8 ۶۲ × ۸۸ C8 ۵۷ × ۸۱

انواع چــاپ عبارتند از

  • افست
  •  هلیوگراور
  •  فلکسو
  •  سیلک اسکرین
  •  تامپو
  •  افست روی فلز
  •  مخمل
  •  پارچه
  •  ترموگرافی
  •  لترپرس
  •  داغی
  •  ایچینگ
  •  پوشش UV ، ورنی چاپ

 افست

چاپ افست یکی از پررونق ترین و فراوانترین چاپ ها است. شاید یکی از دلایل آن چاپ روی کاغذ با کیفیت بسیار عالی و در تیراژهای نسبتاً پایین است. البته در چاپ اسکرین تیراژهای پایین تر از چاپ افست، معمول و متداولتر است و حتی از نظر صرفه اقتصادی مناسبتر، اما اگر جنبه کیفیت چاپ را نیز در نظر داشته باشیم. چاپ افست مناسبترین است. گاهی چاپ افست را به دلیل عدم برجستگی یا فرورفتگی در رابط ( زینک ) چاپ مسطح نیز نامیده می شود.

چاپ افست نوعی از چاپ، که نوشته و عکس را بر سطح لاستیکی یک استوانه (سیلندر) گردان بر می گرداند و سپس آن را با فشار استوانه دیگر روی کاغذ چاپ می کنند. ماشین معمولی چاپ افست دارای سه استوانه است. در چاپ افست نخست آن چه را که باید چاپ شود بر روی صفحه ای فلزی به نام زینک منتقل می کنند، سپس این صفحه را با مواد شیمیایی طوری حساس می کنند که فقط نوشته ها و تصاویر آن، مرکب چاپ را به خود می گیرد. زینک را به دور نخستین استوانه می پیچند، طرح آن بر اثر فشار روی پوشش لاستیکی استوانه دوم بر می گردد. کاغذ سفید که متوالیاً به دور استوانه سوم می پیچد مطالب را از روی پوشش لاستیکی استوانه دوم می گیرد. سرعت کار ماشین های چاپ افست بیش از چاپ مسطح (حروفی) می باشد.

از بزرگترین تولید کنندگان ماشین های چاپ افست در جهان کمپانی هایدلبرگ آلمان است .

علم شیمی نقش مهمی در چاپ افست دارد، چاپ افست تقابل بین آب و مرکب است که بر روی سطح پلیت که صفحه ای از جنس آلومینیوم می باشد صورت می پذیرد که اصطلاحاً در چاپ افست به این صفحه زینک گفته می شود سطح رویی این صفحه توسط روش های الکترو شیمیایی اکسید شده است و تبدیل به اکسید آلومینیوم گردیده است تا سختی و مقاومت شیمیایی آن بالا رود. سطح رویی زینک را با مواد پلیمری حاوی مواد حساس به نور نمک های دیازونیوم پوشش می دهند. زینک توسط نور ماورای بنفش و یا لیزر نوردهی می شود تا تصویر برروی آن ایجاد گردد و سپس توسط یک محلول قلیایی شستشو می شود تا ماده پلیمری در نقاط نور خورده از روی سطح زینک برداشته شود بدین طریق دو ناحیه بر روی سطح زینک ایجاد می شود . (نواحی آب دوست و نواحی چربی دوست)، نواحی تصویری روی سطح زینک که از ماده پلیمری تشکیل شده است چربی دوست و جاذب مرکب و نواحی دیگر آب دوست و جاذب رطوبت می باشد. برای آنکه در نواحی غیر تصویری سطح زینک، لایه نازکی از آب وجود داشته باشد تا از نفوذ مرکب به آن جلوگیری شود باید کشش سطحی آب ورودی به سطح زینک را کاهش داد که معمولاً با اضافه کردن موادی مانند ایزوپروپیل الکل این کار صورت می گیرد. همچنین آب موجود در ماشین چاپ که قسمت های غیر تصویری را پوشش می دهد که اصطلاحاً محلول مرطوب کننده نامیده می شود باید دارای خاصیت اسیدی باشد و PH آن در محدوده  ۸ . ۴۵٫۲ باشد که با استفاده از یک محلول بافری به نام داروی آب و اضافه کردن به محلول مرطوب کننده صورت می پذیرد.

 هلیوگراور

هلیوگرام یا همان روتوگراور، سیستم چاپ گود است با کیفیتی بسیار نزدیک به چاپ افست. هر چند مراحل آماده سازی این نوع چاپ بسیار گرانتر از انواع دیگر، چاپ چون افست و فلکسو می باشد. اما برای چاپ ایده آل به شکل رول بر روی BOPP و موادی از این قبیل؛ بهترین انتخاب محسوب می شود. بخصوص اینکه مصرف لفاف هایی از این نوع برای کارخانجات تولیدی همیشگی و با تیراژ بالا باشد. دلیل آن هم این است که با سیلندر تهیه شده، می توان در تیراژ میلیونی چاپ کرد در حالی که در روش افست برای تیراژهای بالا بایست، زینک های مجدد تهیه کرد.

 فلکسو

این چاپ به دلیل استفاده از کلیشه های فتو پلیمر یا لاستیکی که قابل انعطاف هستند به نام فلکسو نامیده میشود. سرعت بالا و چاپ به شکل رول بر روی مواد متنوع همچون نایلون، متالایز در تیراژهای بالا همراه با هزینه های کم از ویژگی های این نوع چاپ محسوب می شود. چاپ فلکسو در واقع نوعی چاپ برجسته است که در آن کلیشه لاستیکی مستقیماً با جنس یا لفاف مورد نظر در تماس می باشد.

چاپ فلکسو گونه ای از چاپ های برجسته است که در آن کلیشه لاستیکی حاوی طرح مستقیماً با جنس چاپ شونده در تماس است. این روش چاپ به دلیل استفاده از کلیشه های لاستیکی قابل انعطاف(فتو پلیمر)،« فلکسو» نام گرفته است. چاپ فلکسو عموماً برای چاپ بر روی سطوح نایلونی کاربرد دارد. فلکسو چاپی است که بیشتر در خدمت بسته بندی کالا قرار دارد. این نوع چاپ که در زمره چاپ های برجسته قرار دارد قابلیت چاپ بر روی فیلم، پلاستیک، سلفون، کاغذ و مقوا را دارا است و به هنگام چاپ بر روی کارتن های پلاستیکی، سلفون یا هر صفحه شفاف دیگر می تواند سطوح را به صورت موضعی و بر حسب نیاز با مرکب سفید پوشش دهد. فلکسو یکی از روش چاپ برجسته شناخته شده که در سال ۱۹۹۰ برای چاپ پاکت و ساک های کاغذی اختراع شد و از روش لترپرس نیز سبقت گرفته. فلکسو یک روش چاپی ساده به شمار می رود که از سیستم های مرکبدان ساده استفاده شده و سیستم تغذیه آن به شکل رول است .

 سیلک اسکرین

چاپ سیلک اسکرین از پر کاربردترین چاپ ها محسوب می شود. تنوع در نوع مرکب قابل استفاده در این چاپ امکان چاپ روی مواد مختلف را فراهم ساخته ا ست. شیوه ساده این تکنیک باعث می شود که روی سطوح، گرد، بی نظم وامکان چاپ فراهم شود. در واقع می توان گفت که تمامی اشیایی که در اطراف خود می بینید چه از نظر نوع جنس و چه از نظر شکل ظاهر، تحت پوشش چاپ سیلک قرار می گیرند. اما در بعضی موارد ممکن است این چاپ انتخاب مناسبی نباشد.

 تامپو

این شیوه چاپ در گروه چاپ های گود قرار می گیرد. این مسئله به دلیل استفاده از کلیشه گود در فرآیند چاپ می باشد. از ویژگی های این شیوه امکان چاپ، روی مواد مختلف و متنوع هم از نظر جنس مواد و هم از نظر شکل هندسی آنها می باشد بطوریکه با این روش می توان بر روی سطح صاف، منحنی،گرد ،محدب و حتی کره عمل چاپ را انجام داد. واسط چاپ در چاپ تامپو، لاستیکی از جنس سیلیکون است که به آن تامپون می گویند. این شیوه چاپ بسیار شبیه به مهرهای لاستیکی است با این تفاوت که در مهر حروف برجسته است اما در چاپ تامپو لاستیک سیلیکونی برجستگی ندارد و نقش را به شیوه ای دیگر به سطح قابل چاپ منتقل می کند.

 افست روی فلز

آنجا که از چاپ افست به ذهن می آید، چاپ روی کاغذ و مقواست. اما با این سیستم چاپ که یکی از با کیفیت ترین سیستم های چاپ محسوب می شود می توان روی جنس های متنوع دیگری غیر از کاغذ و مقوا نیز چاپ کرد. از جمله این مواد می توان از فلز نام برد یعنی آنچه که شما در قوطی های رب گوجه فرهنگی، تن ماهی، آب میوه ها مختلف، بسته بندی رنگ های قوطی و … می بینید معمولاً به این شیوه چاپ شده است .

 مخمل

همه ما پارچه های مخملی را، در گوشه و کنار دیده ایم و بعضی نیز نوشته ها و نقوش مخمل پاش شده را همچون پرچم رومیزی از نظر گذرانده ایم اما کمتر به نوع چاپ آن توجه کرده ایم. چاپ مخمل یا فلوک در واقع فرآیند مخمل پاشی یا جیر سازی فرو بردن پودرهایی در طول و سطح مقطع متفاوت، در سطوح چسبکاری است. این نوع چاپ به طراحان و شرکت های تبلیغاتی امکانات متنوع و جالبی می دهد تا دست به کارهای بکر و خلاقانه بزنند .

 پارچه

این نوع چاپ بسیار شبیه به چاپ سیلک است. در واقع چاپ پارچه نوعی چاپ سیلک است با این تفاوت که رنگ های مصرفی در این نوع چاپ، پایه آبی دارند به عبارت دیگر حلال آنها آب است. منتهی بعد از نشستن رنگ بر روی پارچه روی آن ثابت می شود به طوری که با شستن از بین نمیرود.

چاپ پارچه نیز مانند چاپ سیلک به دو روش دستی و ماشینی انجام می شود.

 ترموگرافی

این نوع چاپ قاعدتاً در رده چاپ غیر تماسی قرار می گیرد. در کار نهایی این نوع چاپ، در بخش هایی از قبل تعیین شده بر جستگی ایجاد می گردد. این حالت برجستگی شبیه به برجستگی ایجاد شده در چاپ با کلیشه های فلزی نر و گاهی نر و ماده که در ماشین چاپ ملخی یا لترپرس بدست می آید نیست، بلکه محل های خواسته شده در یک طرف کار، برجسته است. حال آنکه در برجسته سازی به وسیله ماشین چاپ ملخی برجستگی ایجاد شده در یک طرف، باعث گودشدن طرف دیگر می شود. به دلیل اینکه ماشین ترموگراف با شیوه پاشیدن پودر بر روی سطح، بدون هیچگونه تماس، کار می کند این شیوه چاپ در رده چاپ های غیر تماسی قرار می گیرد.

 لترپرس

چاپ ملخی که نوعی ماشین لترپرس است از قدیمی ترین ماشین های چاپ محسوب می شود. در واقع کاربرد حروف سربی که گوتنبرگ مخترع آن بود در این شیوه چاپ به کار گرفته می شود. هر چند نسل ماشین های ملخی رو به انقراض است اما هنوز کارهایی با استفاده از ماشین های ملخی انجام می شود. از جمله کارهای کم تیراژ همچون کارت ویزیت، سربرگ ،اعلامیه و .. با به کارگیری ماشین چاپ ملخی و استفاده از حروف سربی، کلیشه های فلزی و قالب های برش انجام می شود.

 داغی

آن چه که طلاکوب می نامند در واقع نوعی چاپ داغی است که به شیوه لترپرس انجام می شود. طلاکوب امروزه به رنگ های مختلف از جمله طلایی، نقره ای ،آبی ، قرمز و .. در بازار موجود است. گاهی به وسیله این سیستم ضرب خالی زده می شود که تنها در جنس مورد نظر فرورفتگی یا برجستگی ایجاد می شود.

 ایچینگ

چاپ ایچینگ در واقع ایجاد خوردگی در فلز با استفاده از اسید می باشد. با به کارگیری این روش چاپ می توان طرح، نقش و نوشته های خود را به راحتی به روی فلز ثبت کرد به گونه ای که از بین رفتنی نباشد. در مواردی چون شیرآلات حمام، ثبت یک آرم روی دسته شیر آلات به گونه ای که در اثر استفاده و تماس با نوشته و آرم هیچکدام پاک نشوند بسیار ضروریست .

 پوشش UV ، ورنی 

(Ultra violet)  UV در واقع طیفی از امواج الکترومغناطیس است که انرژی بالایی داشته و همان چیزی است که در نور خورشید نیز وجود دارد. از این اشعه برای خشک کردن رنگ های چاپ و پوشش های مختلف استفاده می کنند. آنچه که به نام پوشش UV معروف است در واقع سیستم خشک کن پوششی است که تنها با اشعه UV خشک می شوند. مرکب و پوشش هایی که با سیستم UV خشک می شوند بدون بو هستند و پس از خشک شدن روی هم نمی چسبد. ورنی چاپ نیز شبیه به چاپ رنگ در افست است با این تفاوت که به جای رنگ، ورنی در ماشین چاپ ریخته و کار را یکبار دیگر از ماشین چاپ عبور می دهند. با تهیه زینگ جداگانه می توان در نقاط خاصی روی کار چاپی ورنی زد.

چاپ دیجیتال

درباره چاپ دیجیتال

جدیدترین تکنولوژی در خدمات چاپ ، دیجیتال می باشد هرچه زمان می گذرد این سیستم رشد بیشتری پیدا می کند و به نظر می رسد در آینده ای نزدیک جایگزین دیگر روش های چاپ شود از جمله مهمترین ویژگی های چاپ دیجیتال این است که به خدمات دهنده آن این امکان را می دهد که هر کار چاپی را در هر تیراژی حتی یک نسخه ارائه نماید که این بسایر منحصر به فرد است اما از سویی دیگر این امر خود مشکل ساز است، چرا که این یعنی هزینه یک برگ با ۱۰۰۰۰ برگ فرقی نمی کند لذا با توجه به قیمت های مواد مصرفی در چاپ دیجیتال هزینه نهایی تمام شده آن در تیراژ های ۱۰۰۰ به بالا بسیار بیشتر از چاپ افست می شود به علاوه باید به این نکته مهم توجه داشت که کیفیت چاپ دیجیتال بسیار پایین تز از چاپ افست می باشد و کیفیت رنگ های آن نیز کمتر است.

تفاوت اصلی بین چاپ دیجیتال و روشهای سنتی چاپ مثل لیتوگرافی و چاپ افست، فلکسوگرافی، گراور، یا لترپرس در استفاده نکردن از پلیتهای چاپ است که در نتیجه مراحل آماده سازی پیش از چاپ سریع تر و ارزان تر هستند. مرسوم ترین روشها شامل چاپگرهای جوهرافشان و لیزری هستند که پیگمنت یا تونر را بر روی زمینه های متنوعی همچون کاغذ، کاغذ عکاسی، کانواس یا بوم، چوب، فوم، شیشه، سنگ و … می‌نشانند. در بیشتر فرآیندهای چاپ دیجیتال جوهر یا تونر همچون روشهای سنتی در داخل کاغذ نفوذ نمی‌کنند بلکه لایه نازکی بر روی سطح تشکیل می‌دهند و در برخی سیستمها ممکن است برای تثبیت آنها بر روی زمینه از مواد اضافی و پوششی که توسط فرآیندهای حرارتی یا تابش یووی افزوده می‌شوند نیز استفاده گردد.

چاپ دیجیتال یکی از روش‌های تبدیل تصاویر دیجیتال به محصولات چاپی است. این روش معمولا شامل چاپ حرفه ای در تیراژهای کم تعداد توسط نشر رومیزی و دیگر منابع دیجیتال است که بوسیله چاپگرهای لارج فرمت و/یا چاپگرهای لیزری و جوهرافشان حرفه ای انجام می‌شود. چاپ دیجیتال دارای هزینه بیشتری برای چاپ هر صفحه در مقایسه با روشهای سنتی مثل چاپ افست است ولی این قیمت بالاتر معمولا با صرفه جویی در هزینه های دیگری که در تهیه پلیت های چاپ انجام می‌شوند برای تیراژهای کم تعداد جبران می‌شود. این روش امکان چاپ بلافاصله پس از تقاضا در تیراژ محدود را فراهم می‌آورد و امکان تغییر تصاویر و محتویات صفحه (اطلاعات متغیر) در هر برگ چاپی را در اختیار می‌گذارد. صرفه جویی در نیروی انسانی و توان رو به گسترش ماشینهای چاپ دیجیتال در بالا بردن کیفیت، پایین آمدن هزینه تمام شده هر برگ چاپی و بالا رفتن تیراژ به این معناست که چاپدیجیتال در حال رسیدن به نقطه رقابت با چاپ افست و حتی پیشی گرفتن از آن است.

چاپ دیجیتال با سایر روشهای چاپ مثل چاپ افست و یا لتر پرس دارای تفاوت اساسی است. برخی از این تفاوت‌ها به شرح زیر است:

    به دلیل حذف مراحل پیش از چاپ شامل لیتوگرافی، فرآیند چاپ دیجیتال کوتاه تر است
در چاپ دیجیتال هزینه چاپ به تعداد نسخه‌های چاپی ارتباطی ندارد و برای هر برگ چاپ شده مقدار ثابتی است
در این روش میزان مواد باطله شامل کاغذ و مواد شیمیایی کمتر است چون نیازی به رسیدن به رنگ و یا تنظیمات حین چاپ وجود ندارد
چاپ دیجیتال در هر دور چاپ می تواند تصویر و متن متفاوتی را چاپ کند چون در این روش از پلیت استفاده نمی شود
در چاپ دیجیتال به دلیل حذف پلیت و چاپ مستقیم از کامپیوتر روی کاغذ و امکان کالیبراسیون دستگاه امکان چاپ در تیراژ محدود حتی یک نسخه با هزینه پایین وجود دارد به همین دلیل این روش چاپ دیجیتال برای مصارفی مثل تهیه نمونه و یا چاپ محصولات کم تعداد و سریع کاربرد زیادی دارد. یک چاپگر دیجیتال برای چاپ میلیونها برگ ساخته نشده است، بلکه باید بتواند در طول مدت زمان عمر خود نهایتاً هزاران برگ چاپ کند- که البته اینکار را خیلی خوب انجام می دهد – بنا بر این با توجه به هزینه تمام شده و سرعت کار، چاپ دیجیتال برای چاپ در تیراژ محدود عملیاتی و مقرون به صرفه می باشد. البته از سال ۲۰۱۰ فناوری های نوین در چاپ دیجیتال بکار گرفته شد که با استفاده از تکنولوژی نانو در جوهر و همچنین تغییر سیتم پاشش جوهر، چاپگر های دیجیتال جوهر افشان توانستند بسیاری از محدودیت ها را در زمینه سرعت و هزینه تولید کنار بزنند.

انواع روش­های چاپ دیجیتال

شیوه‌های چاپی که از تکنولوژی دیجیتال بهره می‌برند بسیار متنوع و در صنایع مختلف گسترده است. اما به طور کلی انواع روش‌های چاپ دیجیتال بر اساس نوع و تکنولوژی دیجیتال مورد استفاده در آنها، به گروه‌های اصلی زیر تقسیم می‌شوند:
روش جوهرافشان
روش الکتروفتوگرافی
۱-روش تونری
۲- روش دیجیتال مرکبی
روش دیجیتال نوری یا پرتوی
روش چاپ DI (Direct Imaging)
روش حرارتی (Thermal)
روش تصعید رنگ (Dye-Sublimation)
مارکرهای لیزری

تاریخچه صنعت چاپ و چاپخانه و انواع روش چاپ

ریشه لغوی

واژه چاپ احتمالا از کلمه chappn (چاپنا) که کلمه‌ای هندی است گرفته شده است. ولی عده ای معتقدند که از «چاو» مقولی گرفته شده است «چاو ، نام نوعی پول در عصر ایرانیان بوده است). از لغات دیگری که برای چاپ بکار رفته می توان به «طبع» و «باسعه» اشاره کرد…

تاریخچه صنعت چاپ و چاپخانه چاپ و نشر و کتاب و صنعت چاپ و تاریخچه

تاریخچه,صنعت,چاپ,چاپ,کتاب,صنعت,چاپ,تاریخچه,آکاایران,واژه,نوعی,کلمه‌ای,واژه چاپ احتمالا از کلمه,عده,اشاره,نوع,واژه,عده,نوعی پول در عصر ایرانیان,دیگر,ریشه,نوعی

ادامه

نکاتی مفید درباره چاپ افست

بعد از اینکه یک طرح کامل شد باید برای چاپ آماده شود.

قبلا بهتر است انواع سیستمهای چاپ را بدانیم. سیستمهای مختلفی برای چاپ وجود دارند از انواع چاپ دستی گرفته تا چاپهای سیلک و فلکس و تامپو و.. و چاپهای ماشینی مثل سیستمهای مسطح ( ماشین ملخی و یا افست مسطح ) و چاپ افست و این اواخر چاپ دیجیتال.آنچه که امروزه بیشتر با آن سرو کار داریم چاپ افست و دیجیتال است. که اکنون موضوع بحث ما چاپ افست است.نکته ایی که باید قبل از هر چیز به آن اشاره کنیم این است که برای چاپ افست حتما باید از سیستم cmyk استفاده شود. (نکته ایی که همه به آن آگاهی دارند لزوم کالیبره بودن مانیتور و مدیریت رنگ است)چاپ افست مبتنی بر چاپ چهار رنگ است اما می توانیم کارهایی با یک رنگ،را تا ۱۰ رنگ مختلف چاپ کنیم.(یک رنگ به صورت نزولی از کم تا زیاد) که البته چاپ بیشتر از ۴ رنگ تخصص و اطلاعات خاص خودش را می طلبد. ماشینهای چاپ افست یا تک رنگ هستند یا دو رنگ و یا چهار رنگ و البته دستگاههایی وجوددارند که چاپ بیشتر از چهاررنگ را انجام میدهند.(همان چهار رنگ ولی پشت و روی کاغذ و ورنی که از بعضی لحاظ برای زیبایی کار است تا کیفیت یا …. در ماشینهای چاپ افست برای هر رنگ یک ستون چاپ وجود دارد که متشکل از سیلندر بستن زینک و غلطک های رنگ است.(این فقط در بعضی از دستگاها دلالت میکند (رولند که ساخت امریکا است دو رنگ بر روی یک برج روی هم سوار هستتند))در دستگاههای تک رنگ هر رنگ بطور مجزا چاپ می شود . مثلا یک کار چهاررنگ باید چهار بار از ماشین عبور کند و هر بار رنگها تنظیم شوند . و به همین دلیل در کارهای چهار رنگ بهتر از است از این نوع ماشینها استفاده نشود چون تجربه اینگونه ثابت کرده است که در صورت چاپ چهاررنگ با دستگاه تک رنگ نتیجه به هیچ وجه قابل قبول نخواهد بود.(البته با یک اتا کار ماهر این کا رو هم میشه انجام داد.)

– ابعاد ماشینهای چاپ افست

ماشینهای چاپ افست از ابعاد ۲۵×۳۵ تا ۱۰۰×۱۴۰ وجود دارند و به علت وجود دستگاههای با ابعاد مختلف باید دقیقا محاسبه شود که کار چاپی ما با کدام یک از این دستگاهها به صرفه تر است چون در تیراژ های بالا استفاده از دستگاه مناسب از نظر اقتصادی تفاوت زیادی در کل هزینه ها ایجاد می کند.

مثلا کاری با ابعاد ۲۵×۳۵ و تیراژ ۱۰۰۰۰ را میتوانیم هم با دستگاه ۵۰ ×۷۰ و دو دور چاپ کنیم و هم با دستگاه ۱۰۰×۷۰ و یک دور . که چاپ با ۱۰۰×۷۰ به صرفه تر است. البته باید هزینه فیلم و زینک را هم در نظر گرفت. و ممکن است در کارهای با تیراژ متوسط با احتساب هزینه فیلم و زینک تفاوتی در استفاده از دستگاههای مختلف از نظر هزینه ایجاد نشود.

– اما در مورد ابعاد ماشینهای چاپ و هزینه متوسط چاپ با هر کدام.کوچکترین دستگاه چاپ که قدیمی تر هم هست و در ضمن فقط نوع تک رنگ آن وجود دارد.ماشن نیم ورقی (۳۵×۲۵) است . که معمولا برای کارهای با ابعاد کوچک و نهایت دورنگ مثل سربرگ و تراکت قابل استفاده است. در این ماشین از کاغذ a4 هم می توانیم استفاده کنیم.(البته از این سایز کوچک تر هم وجود دارد که افست محسوب نمی شوند)

بعد از آن ماشین یک ورقی است که ابعاد ۳۵×۵۰ را چاپ می کند و به آن gto می گویند . دستگاههای نسبتا قدیمی تر و اغلب تک رنگ هستند.اما دستگاههای gto چهاررنگ هم وجود دارند که بسیار دقیق هستند و کیفیت چاپ خوبی دارند.(البته این دستگاه آپدیت میشود یعنی مدل هایی مانند ۲۰۰۴ یا بالاتر هم وجود دارد که از اون حالت سنتی هم در آمده است.)

دستگاه بعدی دوورقی که ابعاد ۵۰×۷۰ را چاپ می کند و پر کاربرد ترین دستگاه چاپ افست است.

بعد از آن ماشین چهارونیم ورقی است که ابعاد ۷۰×۱۰۰ را چاپ می کند و معمولا کارهاری تیراژ بالا یا بزرگ را با این دستگاهها چاپ می کنند .

در نهایت دستگاههای هم هستد که چاپ ۱۴۰×۱۰۰ را انجام میدهند که معمولا برای چاپهای خاص مثل نقشه و یا کارهایی با تیراژ خیلی زیاد با این ماشن چاپ می شوند و در ایران فقط چند چاپخانه این ماشین را دارند.این دستگاههایی که اشاره شد دستگاههای معمولی چاپ هستند. و به ماشینهای مخصوص چاپ روزنامه که بسیار بزرگ و گران هستند اشاره نکردیم . توضیح اینکه دستگاه های چاپ روزنامه اگرچه از نظر کلیات با ماشنهای چاپ تفاوتی ندارند اما امکاناتی دارند که بسیار اختصاصی و منحصر به فرد هست مثل تغذیه از رول (توپی به دور لوله)یه جای شیت(تک برگی هر شیت ۱برگ میباشد) و انجام مراحل صحافی بر روی خود ماشین میباشد. ضمن اینکه سرعت بالایی هم دارند طوری که مثلا ماشین موجود در چاپخانه افست که چندین روزنامه را چاپ می کند (مثل همشهری. ایران. شرق و جوان ) که در مجموع با محاسبه تعداد صفحلات تیراژ چند میلیونی دارند . در کمتر از یک شبانه روز این تیراژ را چاپ می کند.(همشهری در حال حاضر چاپخانه بصورت اختصاصی دارا میباشد. )معمولا چاپ با دستگاه های  چهار رنگ کیفیت بهتری دارند و رنگها بسیار نزدیک به رنگهای مد نظر ما در می آیند و اکثر طراحان علاقه به چاپ با ماشین چهاررنگ دارند .

وقتی یک کار چهاررنگ به لیتوگرافی میدهیم در نهایت چهار فیلم زینک با ابعاد سطح چاپ به ما داده می شود. که در چاپخانه این چهارعدد فیلم زینک به ترتیبی که مشخص است به دستگاه بسته می شوند و چاپچی (افست کار) وظیفه تنظیم کردن فیلم زینک ها را بوسیله رجیسترها ی روی فیلم زینک را به عهده دارد.توضیح اینکه رجیستر علامتی است که در کنار قسمتی که چاپ میشود روی زینک ها قرار دارد. علامت رجیستر که معمولا به شکل دایره ایی با دو خط عمود به هم در وسط آن استشامل هر چهار رنگ است و اینکه چهار رنگ مورد نظر در این علامت هنگام چاپ روی هم بخورد نشان دهنده این است که کار بدون اشکال چاپ خواهد شد. حتما کارهای چاپ را دیده اید که رنگها روی هم نخورده اند و لبه ای کار و یا روی سفیدی ها مقدار ی از یک رنگ دیگر قرار دارد.دلیل این مشکل عدم تنظیم درست رجستر است.

لیتوگرافی مسیر طراحی تا چاپ

لیتوگرافی

(به فرانسوی: Lithographie) گونه‌ای چاپ مکانیکی شامل استفاده از صفحه‌های عکاسی یا سایر صفحه‌های مشابه که در سطح آنان ناحیۀ تصویر به صورت روغن‌دوست (غیرآبی، جوهرگیر) و نواحی غیر تصویری به صورت آب‌دوست درآمده‌است. معمولاً این صفحه‌ها را با پودر آلومینیوم می‌سازند. چاپ سنگی نوعی چاپ مسطح بوده که در آن از سنگ آهک استفاده می‌شده‌است؛ بدین ترتیب که نوشته یا تصویر را به روی سنگ منتقل می‌کردند و با استفاده از روش‌های شیمیایی آن را برجسته می‌نمودند و سپس این تصویر بارها روی کاغذ چاپ می‌شده‌ است. این نوع چاپ با استفاده از روش مختلط فیزیکی و شیمیایی بر اساس دفع متقابل آب و چربی اختراع شد و متداول‌ترین روش چاپ پیش از چاپ سربی و اختراع ماشین چاپ بوده است که امکان تیراژ بالا را میسر می‌ساخته است.

لیتوگرافی بعد از اتمام مرحله طراحی و صفحه‌بندی آغاز می‌شود. نخست، طرحِ مورد نظر را از طریق عکاسی (سنتی یا دیجیتال) روی فیلم حک می‌کنند، سپس فیلم‌های تهیه شده کنار هم مونتاژ می‌گردد و مرحله کپی فیلم بر روی ورقه‌ها یا پلیت‌هایی که از آلومینوم و لایه‌ای حساس به نور ساخته شده انجام می‌شود. بعد از نور خوردنِ ورقه‌های پلیت، آن را مانند فیلم عکاسی ظاهر کرده، برای مرحلۀ چاپ به ماشین چاپ می‌بندند.

در مقالات، عبارتِ فناوری نانو گاهی به هر فرایند کوچک‌تر از اندازه‌های میکرون اطلاق می‌شود که می‌تواند فرایند لیتوگرافی را نیز شامل شود.

صحافی

صحافی، یا جلد کردن کتاب، به عمل تا کردن (به انگلیسی: foldingترتیب (به انگلیسی: Gathering) (قرار دادن فرم‌های تا شده در کنار هم)، ته دوزی (به انگلیسی: Stitching)، جلدگذاری و در نهایت برش کتاب گفته می‌شود.

رم‌های چاپ شده متن کتاب، بوسیله ماشین یا دستگاه تاکن بر اساس قطع کتاب؛ تا می‌شود و سپس فرم‌ها بوسیله ماشین صحافیترتیب (به انگلیسی: Gathering) (مرتب شدن و در کنار هم قرار دادن) می‌شوند (مثلاً یک کتاب ۱۶۰ صفحه‌ای رقعی، دارای ۱۰ فرم چاپی ۱۶ صفحه‌ای است که باید مرتب شوند: فرم یک، فرم دو، … ، فرم ده) و سپس بستگی به نوع صحافی با ماشین صحافی که می‌تواند چسب، مفتول زن، دوخت و جلدسازی باشد به جلد متصل می‌شوند. در نهایت براساس قطع استاندارد برش خورده و در اینجا مرحله صحافی به پایان می‌رسد. در رنگ، اندازه و جنس به صورت جداگانه چاپ می‌شوند و در مرحلهٔ صحافی لابه لای فرم‌ها قرار می‌گیرند.

صحافی فن تنظیم و به‌هم‌بستن صفحات کتاب یا امثال آن و قرار دادن آنها بین دو پوشش (جلد) به‌منظور یکجا نگاهداشتن صفحات و جلوگیری از فرسوده یا پاره شدن و تسهیل استفاده از آنها را صحافی گویند. جلد کتاب ممکن است نازک یا ضخیم باشد. جلدهای ضخیم را از مقوا می‌سازند و روی آن را پارچه، چرم، پلاستیک چرم‌نما، یا ترکیبی از این مواد می‌کشند.

در گذشته به این حرفه ورّاقی نیز اطلاق می‌شده که البته جز صحافی و جلد کردن کتاب، مواردی همچون نسخه‌نویسی و تهیهٔ رونوشت و تکثیر کتاب را نیز در بر می‌گرفته است.


 

پیشینه صحافی در ایران

صحافی و جلدسازی در عصر صفویه به اوج رسید و هنرمندان اصفهانی در تکامل آن ابتکار و خلاقیت بی مانندی از خود نشان دادند بود. در دوره صفویه در سمرقند، بخارا، مشهد و اصفهان کاغذسازی رواج داشت و تا زمان قاجار نیز ادامه پیدا کرد ولی بعد از آن کاغذسازی دستی تنزل و کاغذسازی به شکل دیگری رونق یافت.

این هنر در دوره تیموریان و بخصوص در مکتب هرات پایه‌گذاری شده بود. انتخاب اصفهان به پایتختی و حمایتی که از هنرمندان به عمل آمد باعث شد قرآن‌های دست نوشته مجلل و فاخر به بهترین وضع و شیوه صحافی شود. نسخه‌های زیادی از شاهنامه، اشعار نظامی، جامی و آثار سایر سرایندگان نامدار و مشهور به دست جلدسازان و صحافان به شاهکارهائی از هنر تبدیل بشوند. در این زمان بود که آثار خطاطان بزرگ نستعلیق مانند سلطان علی مشهدی، میرعلی کاتب و دیگران جمع‌آوری شد و جلدسازان با استفاده از روش‌های ابداعی خویش آثاری بوجود آوردند که بسیاری از آنها امروز زینت بخش موزه‌های بزرگ جهان است. هنرمندان بزرگ این فن در فنون صحافی و اقسام جلدسازی سوخت و روغنی و ساه و حاشیه‌سازی کتب این هنر را به جائی رساندند که بسیاری از آثار این دوران بر مکتب هرات برتری یافتند. در دوره صفویان هنرمندان این رشته از صنعت دستی در بیشتر صنایع ظریفه آن روزگار مهارت داشتند بطوری که در شرح حال اکثر قریب به اتفاق این هنرمندان می‌بینیم در خطاطی و نقاشی و تذهیب و مرکب سازی و میناکاری و کاغذسازی نیز سرآمد بودند. پس از دوره صفوی با انتقال پایتخت از اصفهان هنر صحافی نیز مانند دیگر هنرها در بوته فراموشی گرفتار شد. در دوران قاجار بار دیگر صحافان و جلدسازان به احیاء این هنر پرداختند. از بزرگان این هنر در دوران قاجاریه آقا محمدتقی صحاف اصفهانی است که علاوه بر صحافی و جلدسازی در طراحی و رسامی و طرح نقشه‌های قالی و کاشی کاری و معرق سازی با پوست و بسیاری از فنون دیگر در زمان خود بی نظیر بود.

فردریش لانکامرر در سال‌های پس از جنگ دوم تا پس از انقلاب ایران نقش مهمی در صنعت صحافی ایران داشت و کتاب‌های صحافی شده او در موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی نگهداری می‌شود.


 

انواع صحافی

  • صحافی نرم
  • صحافی سخت

انواع صحافی نرم

  • صحافی شومیز یا ته چسب

انواع صحافی سخت

  • صحافی گالینگور
  • صحافی سلفونی

چاپ (صنعت)

واژهٔ چاپ و صورت قدیمی‌تر آن «چهاپ» را برگرفته از واژهٔ مغولی چاو دانسته‌اند که به معنای «فشردن سطحی بر سطح دیگر» است. همچنین «چاپ» در تُرکی به معنی کوبیدن و یا حرکت مداوم همراه با کوبش است. چاپ در لغت به‌معنای نقش، اثر، مُهر و نشان آمده است و در متون مختلف کلمات طبع، باسمه، و تافت به‌عنوان مترادف آن به‌کار رفته است. چاپ در اصطلاح، به عمل، فن، و صنعت تکثیر صورت و نقش‌های دوبعدی مانند حروف، ارقام، خط‌ها، تصویرها، و… به‌وسیلهٔ انداختن اثر این نقش‌ها بر کاغذ، پارچه، یا مواد دیگر، به‌ویژه چاپ مواد خواندنی، با تصویر یا بدون تصویر بر روی کاغذ گفته می‌شود. در تعریفی دیگر، چاپ مجموع عملیاتی است که متن خام را به اثر درخور انتشار مانند کتاب، مجله، روزنامه، و جز آن تبدیل کند. چاپ بر روی کاغذ شناخته شده‌ترین کار چاپی است. امروزه با پیشرفت تکنیک‌های چاپ این عمل روی مواد سلولزی، نایلونی، پارچه‌ای، چرمی، مواد شیمیای، فلزی، شیشه‌ای با اشکال صاف یا ناهموار، مقعر یا محدب و … صورت می‌گیرد. چاپخانه نیز در لغت به‌معنای محل چاپ کردن و در متون مختلف کلمات مطبعه، دارالطباعه، و باسمه‌خانه به‌عنوان مترادف آن به‌کار رفته است. چاپخانه مؤسسه یا کارگاهی است که از عهدهٔ انجام کارهای چاپی بر روی کاغذ و سایر اشیاء از طریق انواع چاپ برآید و به تعبیری دیگر، محلی است که چاپ کتاب، نشریات، و مانند آن در آنجا انجام می‌گیرد. امروزه، چاپ به عنوان یک فرایند انبوه صنعتی در نظر گرفته می‌شود که بخش اساسی صنعت نشر و بخش مهمی از فعالیت‌های اداری و حکومتی زا شامل می‌شود.


پیشینه

از مهمترین رخدادهای تاریخ، اختراع حروف چاپی مستقل و دستگاه چاپ بوده‌است که به تصور غالب، اولین بار، یوهانس گوتنبرگ (۱۴۶۸–۱۳۹۷) آلمانی در سال ۱۴۵۶ میلادی آن را اختراع کرد؛ اما در حقیقت اختراع فن چاپ به قرن‌ها پیش از گوتنبرگ برمی‌گردد. ادوار تاریخی چاپ و تحولات آن از ابتدا تاکنون به طور کلی به ۶ دسته تقسیم‌بندی می‌شود:

  1. پیش از تاریخ و آغاز دوران تاریخی
  2. دوران باستان
  3. دوران چینی‌ها
  4. دوران هنری
  5. دوران مکانیک
  6. دوران فتو مکانیک

این دوران از آغاز خط نویسی و پیش از آن تا حدود قرن ۲۰ میلادی را شامل می‌شود.

اختراع چاپ در چین

آسوریان چند هزار سال پیش از میلاد بر خشت‌هایی از گل رس مُهر می‌زدند. انگشترهای خاتم نیز که در زمان باستان استفاده می‌شد بر همین اساس کار می‌کرد، چاپ باسمه نیز قرن‌ها قبل از گوتنبرگ در چین شناخته شده بود، در دوران حکومت سلسلهٔ تانگ در چین (۹۰۶–۶۱۸)، قدیمی‌ترین نمودهای صنعت چاپ دیده شده است. در این دوره، نقش‌ها بر روی صفحه‌ای چوبی حکاکی، و بعد بر روی پارچه چاپ می‌شد. اولین اشاره به چاپ، در سال ۵۹۳ و یک فرمان حکومتی چینی است که در آن، امپراتور ون‌تی، دستور می‌دهد تصاویر و متون بودایی را چاپ کنند. این متون را اول بر قطعه‌ای کاغذ نازک می‌نوشتند و بعد آن را بر صفحه‌ای چوبی می‌چسباندند و متن را بر روی چوب حکاکی می‌کردند تا یک «زینک» چوبی بسازند و از آن برای چاپ متن استفاده کنند. این شیوه زمان زیادی می‌برد، چرا که هر صفحه از کتاب باید بر یک صفحهٔ چوبی جداگانه حکاکی می‌شد. قدیمی‌ترین کتاب چاپی که تا کنون پیدا شده‌است، یک متن مذهبی بودایی است که در سال ۸۶۸ چاپ شده، این متن در غار دون‌هوانگ در جادهٔ ابریشم کشف شده است. در قرن نهم، کتاب‌های چاپی با تیراژ بالا در شو (ایالت چچوان امروز) عرضه شد و دلالان خصوصی امکان خرید آن‌ها را داشتند. کمی بعد، فن چاپ به ایالت‌های دیگر نیز گسترش یافت و در اواخر قرن نهم، در تمام چین رواج یافت. کتاب‌هایی نظیر کتاب‌های کنفوسیوسی، متون بودایی، فرهنگ‌های لغت، کتاب‌های ریاضیات و … در این دوران چاپ شده است. این فن به سرعت پیشرفت کرد و در سال ۱۰۰۰ میلادی، کتاب‌های صحافی شده به سبک امروز، جانشین تومارها شد. در سال ۱۰۴۱ میلادی، کیمیاگری چینی به نام بی‌شنگ، حروف مستقل چاپی را اختراع کرد این حروف بر روی سفال مرطوب حکاکی می‌شد و بعد از پختن در کوره، دوام زیادی می‌یافت و سرعت حروفچینی و تکثیر متون را بسیار بالا می‌برد حروف دستی و حروف قلعی که پس از آن ایجاد شد، هیچ‌یک رواج نیافت، بر عکس حروف چوبی متداول شد. در اوایل قرن ۱۱، اختراع حروف چاپی مستقل باعث رواج کتاب‌های ارزان‌تر چاپی در دوران سلسلهٔ سونگ (۱۲۷۹–۹۶۰) در چین شد.

چاپ در کره

اعتبار اختراع حروف چاپی فلزی و صنعتی شدن چاپ، از آنِ حکومت کره است که اولین بار در سال ۱۲۴۱ میلادی به آن شاره می‌شود. در سال ۱۳۹۲، ۶۴ سال قبل از دستگاه چاپ گوتنبرگ، دولت کره، وزارت چاپ را تأسیس کرد که وظیفه داشت حروف چاپی فلزی را با فن ریخته‌گری تولید کند. کارخانهٔ ریخته‌گری دولت کره، در سال ۱۴۰۳، یک قلم مفرغی شامل صدها هزار کاراکتر داشت و تا پایان قرن پانزدهم، ده‌ها قلم کره‌ای دیگر نیز اختراع شد. احتمال دارد که مارکوپولو که در قرن سیزدهم به چین رفت، کتاب‌های چاپی را دیده باشد و او یا مسافران دیگر جادهٔ ابریشم، این دانش را به اروپا آورده باشند که بعدها الهام‌بخش یوهان گوتنبرگ برای اختراع ماشین چاپ شد، چون غربیان نیز قبل از گوتنبرگ با چاپ آشنایی داشتند.

ابداع گوتنبرگ

در ۱۴۵۲، گوتنبرگ آلمانی به ایدهٔ چاپ متحرک تحقق بخشید. وی در کارگاهش فن‌آوری ساخت ورق، جوهر با پایهٔ روغنی و پرس را برای چاپ یک کتاب گرد هم آورد و دستگاه چاپ را اختراع کرد. در واقع او فن‌آوری‌هایی را که سال‌ها قبل برایشان فکر و تلاش شده بود، به ثمر رساند. گوتنبرگ، چاپگر آلمانی، نخستین کسی بود که برای هر حرف، قطعهٔ فلزی جداگانه‌ای درنظر گرفت. وی قطعه‌ها را برای ترکیب کلمات مناسب کنار هم قرار داد، بر آنها مرکب مالید، و بر ورق‌های کاغذ فشرد و به این ترتیب چاپ نوین را ایجاد کرد. وی حروف را ابتدا از جنس چوب، سپس از سرب، و بعدها از آلیاژ سرب، قلع، و آنتیموان ساخت وی نسبت فلزات آلیاژ را به گونه‌ای انتخاب کرد که حروف بیش از حد سخت و نرم نباشند.

گوتنبرگ روزانه بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ برگ چاپ می‌کرد. نخستین کتابی که او به این شکل پدید آورد کتاب مقدس ۴۲ سطری بود. کتاب‌هایی که در آن زمان به‌چاپ می‌رسید به اینکونابولا معروف است. ابداع گوتنبرگ ظرف مدتی حدود ۴۰ سال در عمدهٔ کشورهای اروپایی و در شهرهایی مانند ونیز، فلورانس، پاریس و لیونرواج یافت و چاپخانه‌هایی با این روش به‌وجود آمد. در فاصلهٔ سال‌های ۱۴۶۰–۱۴۷۰ چاپخانه‌هایی در آلمان و سایر کشورهای اروپایی پدید آمد. در نیم‌قرن نخست پس از کار گوتنبرگ، حدود چهل‌هزار کتاب به چاپ رسید و شمارگان مجموع آنها از ۱۲ میلیون نسخه فراتر رفت. در پایان قرن پانزدهم در اروپا، بیش از ۲۰۰ چاپخانه در ۶۹ شهر فعالیت مستمر داشت. از جمله چاپخانه‌های مهم آن دوره می‌توان به چاپخانه آنتون کابرگر در شهر نورنبرگ اشاره کرد که تعداد ماشین‌های چاپ آن ۲۴ دستگاه بود و صدها نفر در آن چاپخانه کار می‌کردند. از دیگر خدمات گوتنبرگ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • ابداع روش چاپ پیچشی به کمک روغن زیتون که تا سالها در آسیا و اروپا به کار می‌رفت
  • توسعه روش بلوکی چاپ که پس از بازگشت مارکو پولو از آسیا ابداع شده بود
  • توسعه روش ساخت کاغذ به تعداد زیاد که از چین وارد اروپا شده بود
  • توسعه روشهای ساخت مرکب
  • توسعه روش منگنه و قالب بندی کتاب که اجازه چاپ کتابهای قطور را می‌داد

دستگاه چاپ گوتنبرگ، هزینه‌های بسیار زیادی داشت و درنتیجه بیشتر مورد توجه ثروتمندان آن دوران بود.
۳۰۰ سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ، یک نمایشنامه‌نویس آلمانی به نام آلوئیس زنه فلدر، چاپ سنگی یا لیتوگرافی را در سال ۱۷۹۶ میلادی اختراع کرد. هر سنگی که متن یا تصویر با این روش روی آن نقش می‌بست، برای چاپ حدود ۷۵۰ نسخه عملکرد مطلوب داشت و پس از آن نقش روی سنگ قابل چاپ نبود.

ورود صنعت چاپ به ایران

نوشتار اصلی: پیشینه صنعت چاپ در ایران

دربارهٔ شروع چاپ سنگی در ایران روایات متعددی وجود دارد، اما روایت قوی‌تر این است که چاپ سنگی را برای نخستین بار میرزا صالح شیرازی در تبریز راه‌اندازی کرد. میرزا صالح که از سوی دولت ایران برای فراگیری هنرهای جدید به اروپا رفته بود، در بازگشت یک دستگاه چاپ سنگی با خود به تبریز آورد که آن را در سال ۱۲۲۵ هجری قمری راه انداخت. چاپخانهٔ سنگی در مدت کوتاهی در تهران، اصفهان و سپس سایر شهرهای ایران تأسیس شد و بیش از ۵۰ سال تنها روش چاپ در ایران بود و تا اواخر دورهٔ قاجار، هر چه در ایران چاپ می‌شد، به روش چاپ سنگی بود. البته هشت سال قبل از ورود چاپ سنگی به ایران چاپ سربی راه‌اندازی شده بود، ولی به علت هزینه و زحمت زیاد آن، پس از ورود چاپ سنگی، کنار گذاشته شد ولی بعدها در اواخر دورهٔ قاجار دوباره استفاده از حروف سربی رایج گردید.

گاهنامه مطبوعاتی

نشریه دوره ای یا گاهنامه مطبوعاتی ، به اثری گفته می‌شود که به طور دوره‌ای نسخه ی جدیدی از آن منتشر می‌گردد. مثال ساده آن نشریات، روزنامه‌ها و مجله‌ها هستند. روزنامه‌ها معمولاً روزانه و مجله‌ها هفتگی یا ماهیانه منتشر می‌گردند.

نشریه‌ها معمولاً با استفاده از شماره استاندارد بین‌المللی پیایندها (شاپا) نمایه می‌شوند.

ترجمه

نعت و هنر ترجمه یا برگردان کار درک و تفسیر موضوعات، معانی، و مفاهیم پدیدآمده در یک زبان (زبان مبدأ)، و سپس انتقال، معادل‌یابی، و بازسازی آنها در زبانی دیگر (زبان مقصد) را بر عهده می‌گیرد.

مترجمان کم‌تجربه در این فنّ ظریف، ممکن است براین باور باشند که در زبان و ترجمه، درست همانند علمی دقیق، می‌توان هر واژه و مفهومی را هم به طور دقیق تعریف و درک کرد، و هم آنها را به شیوه‌ای شفاف با پیوندهای متقابل و کاملاً ثابت، از دو حوزهٔ زبانی متفاوت به هم اتصال داد. هر چند چنین برخوردی ممکن‌است در مورد زبان‌های برنامه‌نویسی رایانه‌ای و زبان‌های ماشینی دیگر (همچون هوش مصنوعی) تا اندازه‌ای میسّر باشد، در خصوص زبان‌های طبیعی انسانی دور از واقعیّت و امکان‌است.

بیشتر این پیچیدگی‌ها به طبیعت و نقش بی‌همانند زبان در تمامی تجربه‌ها و فرایندهای حیات انسانی چه در سطوح فردی و شخصیتی، و چه در ترازهای اجتماعی و فرهنگی باز می‌گردد.

کت فورد ترجمه را چنین تعریف کرده‌است:

جایگزینی مواد متنی یک زبان با مواد متنی برابر، در زبان دیگر.

ترجمه به بیان رومن یاکوبسن:

ترجمه یا واقعیت تازهٔ ادبی صرفا رابطهٔ بینامتنی با شعر یا اثر قبلی دارد.

عوامل بسیاری در تبلور معنایی یک متن دخالت دارند و در درک مطلب یک متن، یعنی شناسایی دقیق این عوامل از جانب مخاطب. گاه ممکن است معنای متکلم و معنای مخاطب با هم تفاوت داشته باشد. یعنی آنچه مورد نظر متکلم است با آنچه مخاطب برداشت می‌کند، فرق داشته باشد و یا مخاطبان معانی متفاوتی را از یک متن برداشت کنند. این امر بیان کننده این مطلب است که عوامل بسیاری در داد و ستدهای زبانی حاکم اند که متون و ابزارهای نظام زبان (صداها، دستورها و واژگان) تنها یکی از آنها هستند.


پیرامون واژه

واژهٔ «ترجمه» در پهلوی به‌صورت «ترگمان» به معنی مترجم به‌کار رفته‌است و در نوشته‌های آشوری به‌صورت «ترگومانو» دیده شده‌است.همچنین در پارسی سره (فارسی خالص)، از واژه‌های «پچواک» و «برگردان» به جای «ترجمه» استفاده می‌کنند.


 

انواع

انواع ترجمه با توجه به روشی که مترجم انتخاب می‌کند عبارتند از:

  1. ترجمه لفظی: ترجمه متن کلمه به کلمه و بدون توجه به ترکیب کلمات و قرار دادن آنها در جایگاه مناسبشان با توجه به زبان مقصد.
  2. ترجمه معنوی: که بهترین نوع ترجمه است. گاهی ترجمه علاوه بر اینکه مطابق با متن می‌باشد، با توجه به زبان مقصد و نحوه ترکیب کلمات در آن زبان انجام می‌شود.
  3. ترجمه آزاد: این نوع نوع ترجمه به گونه‌ای است که مترجم، خود را در بند و اسیر عبارات نمی‌سازد و به دلخواه خود و متناسب با وضعیت دست به تغییراتی می‌زند.
  4. ترجمه داستانی یا روایتی: گاهی ممکن است مترجم، مفهوم و ریشه متن را گرفته و آن را به شکل داستان بیان کند.

 

ویراستاری

ویرایش یا ویراستاری “ویرایش، دانشی منطق‌پایه است که به تصحیح نادرستی‌ها، زدودن کاستی‌ها، رسا کردن معنی، روان کردن و فارسی کردن نوشته، سامان دادن به سازه‌ها، و همخوان کردن نوشته با قواعد و شیوه‌های مشخص می‌پردازد.”

در یک جمله می‌توان گفت: “ویرایش، درست‌نویسی، رسانویسی و بقاعده‌نویسی است.”


کار ویرایش

هر نوشته باید از جهات گوناگونِ محتوا، بیان، صحّت و اعتبار، دقّت، نظم، آراستگی، علایم نگارش، و… بررسی و بازبینی شود. به این بازبینی «ویرایش» یا «ویراستاری» می‌گویند.

ویراستار موظّف است که ضمن رعایت سبک صاحب نوشته یا مترجم، خطاهای دستوری، حشو، تکرار، گزافه‌گویی، و عبارت‌های بی‌شیرازه و پریشان را سامان دهد.


انواع ویرایش

ویرایش به دو نوع اصلیِ «ویرایش عمومی» و «ویرایش ویژه» تقسیم می‎شود.

ویرایش عمومی: ویرایش‎های «صوری»، «زبانی» و «محتوایی ـ ساختاری» که همهٔ (عموم) نوشته‎ها، بدون توجه به محتوایشان، به همهٔ آن‎ها نیاز دارند، روی‌هم‌رفته ویرایش عمومی نامیده می‎شوند. این سه نوع ویرایش معمولاً به‌دست یک ویراستار به نام «ویراستار عمومی» انجام می‎شود.

ویرایش ویژه: هریک از ویرایش‎های «ترجمه»، «علمی»، «تخصصی»، «گفتاری»، «تصویری»، «نمایه‎ای»، «ادبی»، «تلخیصی» و «تصحیحی» که هر نوشته، بسته به محتوایش، ممکن است به یکی یا بیش از یکی از آن‎ها نیاز داشته‌باشد، «ویرایش ویژه» نامیده می‎شوند.


ریشهٔ واژه و مترادف‌ها

ویرایش واژه‌ای نو است که در سدهٔ اخیر وضع شده‌است و هم‌معنای اصلاح و تصحیح در امور نوشتاری است. البته ویرایش به معنای نسخهٔ تازه‌ای از یک چیز هم به‌کار می‌رود، مانند یک بازی رایانه‌ای که نسخهٔ جدید آن «ویرایشِ جدید» نامیده می‌شود. به کسی که کار ویرایش را انجام می‌دهد، «ویراستار» یا «ویرایشگر» می‌گویند.

صادق کیا، که استاد دانشگاه تهران و رئیس فرهنگستان زبان ایران (فرهنگستان دوم) بوده‌است، واژهٔ «ویراستن» را از فارسی میانه به فارسی نو آورده است و بر پایهٔ قواعد این زبان، از این واژه، صفت مفعولیِ «ویراسته»، صفت فاعلیِ«ویراستار»، و اسم مصدرِ «ویرایش» را ساخته است.

Call Now Buttonتماس با ما